Uzależnienie od narkotyków małżonka powodem do stwierdzenia nieważności małżeństwa

Narkomania to problem społeczny i moralny, który zawsze towarzyszy ludzkim dziejom. Zmieniały się epoki i pojawiały się coraz to nowe rodzaje narkotyków, lecz ludzka słabość do nich pozostałą niezmienna od pokoleń.

Czym jest uzależnienie? To sytuacja, gdy osoba jest zależna psychicznie od określonej substancji narkotycznej. Uzależnienie od narkotyków to utrata wolności, stan zniewolenia. Człowiek uzależniony traci zdolności panowania nad sobą i kierowania własnymi czynami. Stopniowo każde uzależnienie staje się priorytetem jednostki, która stopniowo przeszkadza mu w realizowaniu priorytetów życia, takich jak rodzina, praca, czas wolny. W związku z powyższym, uzależnienie od narkotyków może być przyczyną stwierdzenia nieważności małżeństwa.

Małżonek zażywa narkotyki. Czy możemy złożyć pozew o stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Nie każdy kontakt małżonka z narkotykami może być przyczyną stwierdzenia nieważności małżeństwa. By osoba była niezdolna do jego zawarcia, konieczna jest właściwa podstawa prawna. Narkoman nie jest zdolny do zawarcia małżeństwa, ponieważ nie jest zdolny do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej. Ową „przyczyną natury psychicznej” jest właśnie uzależnienie od narkotyków.

Jeśli po zawarciu małżeństwa zauważymy, że maż (lub żona) regularnie zażywa narkotyki, musimy upewnić się, czy już wcześniej miał kontakt z substancjami psychoaktywnymi i jak częsty. Istnieje prawdopodobieństwo, że osoba, która zażywa narkotyki, wpadnie w uzależnienie. Jest jednak tak, że niektórzy ludzie potrafią bez większych problemów je odstawić.

Fazy uzależnienia od narkotyków

Można wyróżnić cztery fazy, formy uzależnienia od narkotyków:

Faza 1 tzw. konsumpcji towarzyskiej – wynika z ciekawości, najczęściej na skutek wpływu znajomych, szczególnie podczas różnego rodzaju imprez. Podczas pierwszej fazy nie da się jeszcze zauważyć istotnych zmian w zachowaniu człowieka, pierwsze symptomy to jednak drobne kłamstwa. W tej fazie osoba nie wydaje jeszcze wiele pieniędzy na narkotyki i potrafi się bez nich obyć.
Faza 2 tzw. ostrzegawcza – w tej fazie osoba zaczyna szukać okazji do wzięcia narkotyków i wzrasta jej tolerancja na dany środek. Jest to faza, w której zaczyna się „podwójne życie”, człowiek jest z pozoru dobrym partnerem, uczniem, pracownikiem. Na tym etapie zaczynają się częste kłamstwa, osoba rezygnuje z zainteresowań, ponieważ zażywanie narkotyków sprawia większą przyjemność niż to, co dotychczas robiliśmy. Narkotyki stają się sposobem na problemy i wszelkie dolegliwości.
Faza 3 tzw. krytyczna – stan odurzenia jest najbardziej pożądaną rzeczą w życiu człowieka, narkotyk zastępuje wszystko i jest ponad wszystkim. W tej fazie uzależniony traci kontrolę nad swoim życiem, zaczyna częściej kraść albo zajmuje się handlem narkotykami. Ludzie w tej fazie zazwyczaj tracą pracę, przerywają naukę, zrywają więzi z rodziną.
Faza 4 tzw. chroniczna – narkotyki stają się niezbędne do życia niczym tlen. Wszystko inne przestaje się liczyć, rodzina, bliscy — ważny jest tylko narkotyk. Jest to faza głębokiej degradacji, która prowadzi najczęściej do śmierci.

Cechy osobowości narkomana

Osoby uzależnione przejawiają szereg charakterystycznych cech osobowości i mają specyficzny styl życia. Najbardziej powszechnymi są:

brak świadomości,
trudność w podejmowaniu decyzji,
niska samoocena,
zaburzenia emocjonalne,
słabe rozeznanie,
oraz nieumiejętność rozwiązywania problemów.

Każda z tych cech wskazuje sama przez siebie, że osoba uzależniona nie jest w stanie podjąć istotnych obowiązków małżeńskich. Uzależnieni nie uświadamiają sobie, nie dostrzegają lub nie biorą pod uwagę wpływu własnego zachowania na innych oraz wpływu innych na nich samych. Jedni nie potrafią się zastanowić nad konsekwencjami własnego postępowania, inni potrafią, ale celowo tego nie robią, tłumiąc wątpliwości, myśląc o czymś innym lub zachowując się w sposób impulsywny. Osoby te wykazują brak rozeznania, zwłaszcza z zakresu rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i oceny konsekwencji własnego zachowania. Człowiek uzależniony od narkotyków nie jest w stanie sprostać wymaganiom życia małżeńskiego. W przypadku zażywania narkotyków ustala się rytm życia całkowicie podporządkowany narkotykom.

Czy uzależnienia się dziedziczy?

Podczas badania sądowego często pada pytanie o rodzinę, wtedy najczęściej małżonkowie starają się wykazać, że któreś z rodziców było uzależnione i to uzależnienie przeszło na ich dziecko. Prawdą jest, że rodzina, w której się wychowujemy, ma na nas ogromny wpływ. To ona nas kształtuje, wyrabia właściwe postawy społeczne. Jednak w procesie o stwierdzenie małżeństwa z przyczyn natury psychicznej musimy pamiętać, że badamy niezdolność osoby do podjęcia obowiązków małżeńskich i oczywiście możliwe jest dziedzicznie pewnych zaburzeń, ale nie można nimi popierać twierdzenia, że współmałżonek jest uzależniony. Nawet genetycznie uwarunkowane osoby mogą dobrze funkcjonować w społeczeństwie. Dlatego też istotne jest dostarczenie dowodów na uzależnienie od narkotyków, dotyczących bezpośrednio małżonka np. zaświadczeń lekarskich czy opinii psychologa lub psychiatry. W sprawach, w których przyczyną stwierdzenia nieważności małżeństwa jest narkomania, konieczna będzie opinia biegłego sądowego.

Czy uzależnienie od narkotyków musi być trwałe?

Prawodawca stanowi, że nieważnie zawiera małżeństwo ten z kto przyczyn natury psychicznej nie jest zdolny do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Praktyka prawa kanonicznego wskazuje, że istotne jest, by niezdolność była ciężka i uprzednia, czy jednak musi być trwała i absolutna? Inaczej rzecz ujmując: Czy wystarczające jest, by małżonek był uzależniony przed ślubem i w chwili wyrażania zgodny małżeńskiej? Czy konieczne jest, by uzależnienie trwało długo po wyrażeniu zgodny małżeńskiej?

Każdej osobie z prawa naturalnego przysługuje prawo do zawarcia małżeństwa, niezdolność natury psychicznej jest jedynie wyjątkiem od niej. Określając zasięg owej niezdolności, nie należy zanadto naruszać granic, które wyznacza samo prawo. Sędzia kościelny, w sprawie o stwierdzenie zdolności małżeńskiej z tytułu określonego w kan. 1095 n.3, trwałości tej niezdolności. Nie wymaga tego ustawodawca. Kryterium trwałości niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków byłoby trudne nie tylko z punktu widzenia sędziego, ale też biegłego psychologa czy psychiatry. Biegłym trudno jest wskazać czy niezdolność psychiczna jest uleczalna, czy też nie, jest to na tym etapie rozwoju psychiatrii i psychologii niemożliwe.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa zależne jest od czasu powstania uzależnienia

Tak jak wspomniane zostało wcześniej, uzależnienie od narkotyków ma kilka faz. W początkowym etapie swojego nałogu narkoman stara się ukryć swoje skłonności. Co w sytuacji, gdy wiążemy się z osobą zażywającą narkotyki? W sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa z przyczyn niezdolności natury psychicznej koniecznym wymogiem zdaje się być uprzedniość uzależnienia. Niezdolność do zawarcia małżeństwa musiała istnieć już w okresie przed ślubnym. Wielu kanonistów uważa, że jest to wymóg niezbędny, by udowodnić tego rodzaju niezdolność. Na tym etapie należy zaznaczyć, że wystarczające jest, by sama przyczyna niezdolności występowała przed zawarciem małżeństwa. Narkomania może mieć bowiem różne podłoże, a pierwsze symptomy zaburzeń psychicznych niemuszą być związane z zażywaniem narkotyków.

Niezdolność do zawarcia małżeństwa musi istnieć przed wyrażeniem zgody, ale też w je trakcie. W tej sytuacji nie jest istotne, by osoba uzależniona była świadoma swojej niezdolności do zawarcia małżeństwa. Człowiek nawet świadomy swojego uzależnienia może nie być zdolny do zawarcia małżeństwa. Nawet jeśli partner osoby uzależnionej wie o jego nałogu, nie świadczy to o zdolności osoby do zawarcia małżeństwa. Uzależnienie jest bowiem ponad człowiekiem, całkowicie przejmuje panowanie nad jego czynami. Narkoman, nawet mając rozeznanie co do istotnych obowiązków małżeńskich, może nie być w stanie im sprostać w sposób choćby minimalny.

Jeżeli szukasz wsparcia, skontaktuj się z adwokatami kościelnymi z Kancelarii Salomon. Zapraszamy na konsultacje!