Rozwód cywilny - krok po kroku - jak uzyskać rozwód cywilny?

Z roku na rok instytucje zajmujące się gromadzeniem danych statystycznych w zakresie sytuacji życiowej Polek i Polaków odnotowują coraz większe liczby rozwodów. Fakt stale zwiększającej się ilości postępowań prowadzących do rozwiązania małżeństwa stanowi pochodną kilku powiązanych ze sobą faktów, z których warto wymienić stopniową, ale coraz wyraźniej widoczną laicyzację społeczeństwa, zmianę postrzegania małżeństwa poprzez rozgraniczenie kwestii religijnych i świeckich oraz zwiększającą się liberalizację społecznej obyczajowości i świadomość dotyczącą własnych potrzeb, emocji oraz natury problemów współmałżonków  o różnorakim charakterze. W konsekwencji, w związku ze spadkiem religijnego zaangażowania w społeczeństwie, małżeństwo przestaje być postrzegane jako związek na całe życie, trwałe i nierozerwalne zobowiązanie do bycia ze sobą „w zdrowiu i chorobie”, dopóki śmierć nie rozłączy współmałżonków, a jest sprowadzane wyłącznie do swoistej umowy, kontraktu pomiędzy dwiema osobami, który – w przypadku naruszenia jego postanowień – może zostać rozwiązany. 

Tym właśnie jest na gruncie prawa świeckiego rozwód cywilny - rozwiązaniem ważnego związku małżeńskiego przez sąd na żądanie jednego lub obojga małżonków. Żeby jednak do tego doszło, niezbędne jest przeprowadzenie konkretnego, określonego przez właściwe przepisy postępowania, nazywanego postępowaniem rozwodowym. Poniżej opisujemy etapy rozwodu cywilnego. Jezeli interesuje Ciebie także kwestia stwierdzenia nieważności małżeństwa przez sąd kościelny (czasami błędnie określane jako rozwód kościelny lub unieważnienie małżeństwa) to zapoznaj się z tą stroną: https://www.adwokatkoscielny.pl/uniewaznienie-malzenstwa-koscielnego-wlasciwie-stwierdzenie-niewaznosci-malzenstwa-czy-to-rozwod-koscielny .

ETAP I - POZEW ROZWODOWY

Postępowanie rozwodowe zostaje wszczęte w przypadku złożenia pozwu  przez jednego lub oboje małżonków. Właściwe przepisy przewidują określone wymagania dotyczące zarówno treści, jak i formy, jaką powinno przyjąć pismo inicjujące cały proces.

W pozwie powinny zatem znaleźć się data i miejsce sporządzenia pozwu, oznaczenia stron postępowania, czyli współmałżonków, poprzez podanie danych osobowych oraz adresowych, a także oznaczenie właściwego sądu okręgowego, do którego ww. pismo zostanie złożone. 

Kolejnym elementem pozwu jest określenie żądań, czyli tego, czego strona wnosząca pismo domaga się w związku ze wszczęciem postępowania. Podstawowym żądaniem postępowania rozwodowego jest wnoszenie o rozwiązanie danego związku małżeńskiego. 

Trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

Zgodnie z art. 29 Kodeksu Cywilnego, orzeczenie przez sąd rozwodu możliwe jest w przypadku, gdy między małżonkami nastąpił z ważnych powodów trwały i zupełny rozkład pożycia. W orzecznictwie i nauce prawa wskazuje się, iż za zupełnością ww. rozpadu przemawia rozpad relacji w jej wymiarze emocjonalnym, fizycznym oraz gospodarczym. Z kolei rozkładem trwałym może zostać uznany taki stan relacji pomiędzy małżonkami, w przypadku którego nie można liczyć na jakąkolwiek poprawę.  

Z kolei jeśli chodzi o wspomniane, „ważne powody” w literaturze można znaleźć katalog najróżniejszych przyczyn, z których najpopularniejsze to niezgodność charakterów, trudności finansowe, nadużywanie alkoholu i środków psychoaktywnych czy niedochowanie wierności współmałżonkowi.

Rozwód bez orzekania o winie

Żądaniu o rozwiązanie małżeństwa powinno towarzyszyć określenie, czy strona domaga się orzeczenia winy drugiego współmałżonka, czy jest to tzw. „rozwód bez orzekania o winie”.  Przesłankami uzasadniającymi winę małżonka za rozpad pożycia mogą być m. in.: wspomniane niedochowane wierności przemoc fizyczna i psychiczna, agresja, niezaspokajanie potrzeb rodziny. 

Alimenty i władza rodzicielska

Kolejnym elementem żądań są  roszczenia w zakresie określenia sposobu wykonywania opieki nad dziećmi – jeżeli takowe oczywiście są w małżeństwie – oraz zobowiązania strony pozwanej do zapewnienia wsparcia finansowego małżonkowi, czyli domagania się przyznania alimentów na rzecz strony powodowej. Wartym wskazania jest, iż orzeczenie rozwiązania małżeństwa jest niedopuszczalne w przypadku, gdy pozew wnosi małżonek wyłącznie winny ww. rozpadu pożycia oraz gdyby wskutek orzeczenie miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. 

W pozwie powinno znaleźć się również uzasadnienie ww. żądań, obejmujące m. in. dane dotyczące miejsca oraz daty zawarcia związku małżeńskiego, wskazanie i omówienie przyczyn rozpadu pożycia małżeńskiego (z argumentami uzasadniającymi jego trwałość i zupełność), wysokość zarobków stron oraz wiek dzieci małoletnich (jeżeli takowe urodziły się w małżeństwie). Uzasadnieniom powinno towarzyszyć wskazanie dowodów na opisywane okoliczności, takich jak podanie świadków, dokumentów czy innych załączników (w tym nośników danych). 

Własnoręcznie podpisany pozew wraz załącznikami – odpisami zupełnymi aktów stanu cywilnego (tj. aktu małżeństwa oraz aktów urodzenia dzieci), zaświadczeniami oraz odpisem pozwu wraz z załącznikami – powinien zostać złożony do Wydziału Sądu Cywilnego Sądu Okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli chociaż jedno z nich ma jeszcze miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym okręgu. 

Jeżeli w konkretnej sytuacji nie zachodzą ww. okoliczności,  wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i ta sytuacja nie ma miejsca – sąd miejsca zamieszkania powoda. 

Opłata sądowa - pozew o rozwód

Warto zaznaczyć, że złożenie pozwu wiąże się z obowiązkiem wniesienia opłaty stałej 600 zł, z której połowa może zostać zwrócona w przypadku, gdy w wyroku nie zostanie orzeczona wina któregokolwiek z małżonków.     

ETAP II - ROZPRAWA

Po przyjęciu i zapoznaniu się z pozwem oraz odpowiedzią strony pozwanej, sąd listownie wzywa strony na rozprawę, w trakcie której przeprowadzi postępowanie ustalające w jakich okolicznościach doszło do trwałego i zupełnego rozkładu danego małżeństwa. W przypadku, gdy sąd uzna, iż istnieje szansa na utrzymanie związku małżeńskiego – czyli są tzw. „widoki na utrzymanie małżeństwa” - małżonkowie mogą zostać skierowani do mediacji. Przedmiotem mediacji może być także pojednanie małżonków. Jeżeli sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego, zawiesza postępowanie. Zawieszenie takie może nastąpić tylko raz w toku postępowania i może zostać podjęte na wniosek jednej ze stron procesu. 

Postępowanie przed sądem obejmuje również kwestię ustalenia oraz orzeczenia winy za rozkład pożycia, która występuje, gdy strony nie wyrażą obopólnej zgody w zakresie żądania o nieorzekaniu o winie.

Ostatnią kwestią podlegającą badaniu w trakcie postępowania dowodowego jest sytuacja małoletnich dzieci stron. W przypadku, gdy w małżeństwie nie ma dzieci, a strony zgodnie wnoszą o rozwiązanie małżeństwa, postępowanie dowodowe może zostać ograniczone do przesłuchania strony powodowej i pozwanej.

ETAP III – WYROK

W rozstrzygnięciu postępowania  - poza orzeczeniem o rozwiązaniu związku małżeńskiego – znajduje się także określenie sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, miejsca pobytu dzieci oraz alimentów na ich rzecz – w przypadku, gdy strony mogą dojść do porozumienia w zakresie opieki nad dzieckiem, sąd może orzec o wspólnym sprawowaniu władzy rodzicielskiej. Wysokość alimentów ma uwzględniać zarówno potrzeby dzieci stron, jak i majątkowe oraz zarobkowe możliwości rodziców. 

Ustalenie alimentów i podział majątku

Sąd może także – zgodnie z żądaniami określonymi w pozwie – orzec alimenty na rzecz jednego z małżonków oraz o podziale wspólnego majątku (w tym również mieszkania stron, bądź jego ewentualnego, przymusowego opuszczenia przez jedną ze stron). 

W przypadku chęci wniesienia apelacji, strona powinna najpierw zwrócić się do sądu I instancji o wydanie wyroku wraz z uzasadnieniem – możliwość złożenia ww. wniosku ograniczona jest terminem siedmiodniowym od dnia ogłoszenia wyroku. Z kolei sama apelacja powinna być wniesiona do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w ciągu dwóch tygodni, licząc od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem.