Przeszkody małżeńskie – kiedy zawarcie małżeństwa nie jest możliwe?

Czym są przeszkody małżeńskie - czyli kiedy nie można zawrzeć małżeństwa

Pojęcie przeszkody małżeńskiej odnosi się do przeszkód prawnych lub okoliczności, które uniemożliwiają zawarcie ważnego małżeństwa. Przeszkody te są regulowane przez prawo cywilne i kanoniczne, w zależności od rodzaju małżeństwa (ślub cywilny lub kościelny). Przeszkody można podzielić na publiczne i tajne - jeśli przeszkoda może być udowodniona w zakresie zewnętrznym uznana jest za publiczną. Jeśli nie ma takiej możliwości, wtedy przeszkoda pozostaje tajną.

Poniżej przedstawiamy przeszkody małżeńskie w Polsce:

Przeszkody małżeńskie w prawie cywilnym:

1. Wiek:
• Minimalny wiek do zawarcia małżeństwa wynosi 18 lat. Osoby, które ukończyły 16 lat, mogą zawrzeć małżeństwo za zgodą sądu rodzinnego, jeżeli interesy przyszłego małżonka tego wymagają.
2. Ubezwłasnowolnienie:
• Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie nie mogą zawrzeć małżeństwa.
3. Bigamia:
• Osoba pozostająca w związku małżeńskim nie może zawrzeć kolejnego małżeństwa.
4. Pokrewieństwo i powinowactwo:
• Małżeństwo nie może być zawarte między krewnymi w linii prostej oraz między rodzeństwem. Pokrewieństwo w linii bocznej (np. między kuzynami) jest przeszkodą, ale sąd może wyrazić zgodę na takie małżeństwo.
5. Przysposobienie:
• Małżeństwo nie może być zawarte między osobą przysposobioną a przysposabiającym, chyba że sąd zwolni od tej przeszkody.

Przeszkody małżeńskie w prawie kanonicznym:

• Wiek: Mężczyzna musi mieć ukończone 16 lat, a kobieta 14 lat. Jednakże prawo miejscowe może podnieść ten wiek (przeszkoda wieku).
• Impotencja: Jeżeli jedna ze stron jest trwale i całkowicie niezdolna do współżycia małżeńskiego, małżeństwo jest nieważne.
• Węzeł małżeński: Osoba już związana sakramentalnym węzłem małżeńskim nie może zawrzeć kolejnego małżeństwa (przeszkoda węzła małżeńskiego).
• Różnica religii: Małżeństwo między osobą ochrzczoną a nieochrzczoną wymaga dyspensy.
• Święcenia kapłańskie Osoby, które przyjęły święcenia kapłańskie, nie mogą zawrzeć małżeństwa bez dyspensy od Stolicy Apostolskiej.
• Śluby zakonne: Osoby, które złożyły wieczyste śluby zakonne w instytutach życia konsekrowanego, nie mogą zawrzeć małżeństwa bez dyspensy od Stolicy Apostolskiej.
• Uprowadzenie: Małżeństwo jest nieważne, jeżeli ktoś w celu zawarcia małżeństwa z konkretną osobą dopuścił się przestępstwa, np. uprowadzenie przyszłego małżonka/małżonki.
• Przestępstwo: Małżeństwo jest nieważne, jeżeli ktoś w celu zawarcia małżeństwa z konkretną osobą, zabił współmałżonka tej osoby lub swojego. Dotyczy to także osób, które współdziałały w zabójstwie małżonka.
• Pokrewieństwo: Małżeństwo nie może być zawarte między krewnymi w linii prostej oraz między rodzeństwem. Dyspensa może być udzielona dla pokrewieństwa w linii bocznej do czwartego stopnia (np. między kuzynami).
• Powinowactwo: Małżeństwo nie może być zawarte między osobami związanymi powinowactwem w linii prostej (np. teść i synowa).
• Przeszkoda przyzwoitości publicznej: Jest to przeszkoda prawna, która ma na celu ochronę społeczeństwa przed zawieraniem małżeństw, które byłyby sprzeczne z powszechnie akceptowanymi standardami moralnymi.
• Przeszkoda pokrewieństwa prawnego: Odnosi się do relacji wynikających z adopcji. Przykładem może być sytuacja, w której osoba adoptowana i dziecko biologiczne rodzica adopcyjnego są traktowane jako rodzeństwo w kontekście przeszkód małżeńskich.

Przeszkody małżeńskie mają na celu ochronę integralności i stabilności instytucji małżeństwa, a także zapewnienie, że związek jest zawierany dobrowolnie i z pełną odpowiedzialnością.

Dyspensa od przeszkód

Kościół katolicki przewiduje możliwość uzyskania dyspensy od niektórych przeszkód małżeńskich. Dyspensa to specjalne zezwolenie (akt łaski) wydawane przez odpowiednią władzę kościelną, które pozwala na zawarcie małżeństwa mimo istnienia przeszkody. Wymaga to jednak szczegółowego rozważenia okoliczności oraz zgody kompetentnych władz kościelnych.

Pokrewieństwo, powinowactwo - czy jest wyjście z tej sytuacji?

Kościół katolicki przewiduje możliwość udzielenia dyspensy od przeszkód pokrewieństwa i powinowactwa w pewnych przypadkach, szczególnie w odniesieniu do pokrewieństwa w linii bocznej. Proces ten wymaga formalnego wniosku i zgody kompetentnej władzy kościelnej, zazwyczaj biskupa diecezjalnego. Uzyskanie dyspensy jest możliwe, ale zawsze wymaga starannego rozważenia wszystkich okoliczności i motywów pary pragnącej zawrzeć małżeństwo.

Oto, jak te przeszkody są traktowane i jakie są możliwości ich przezwyciężenia:

Pokrewieństwo

Zakazy:

• Linia prosta: Małżeństwo nie może być zawarte między krewnymi w linii prostej (np. rodzice i dzieci, dziadkowie i wnuki).
• Linia boczna: Małżeństwo nie może być zawarte między rodzeństwem, ale także krewnymi w linii bocznej do czwartego stopnia (np. kuzyni pierwszego stopnia).

Możliwość dyspensy:

• Linia boczna: Kościół katolicki może udzielić dyspensy od przeszkody pokrewieństwa w linii bocznej do czwartego stopnia. Dyspensa jest zazwyczaj wydawana przez biskupa diecezjalnego po dokładnym rozważeniu okoliczności.

Powinowactwo

Zakazy:

• Linia prosta: Małżeństwo nie może być zawarte między osobami związanymi powinowactwem w linii prostej (np. teść i synowa, teściowa i zięć).

Możliwość dyspensy:

• Linia boczna: Dyspensa od przeszkody powinowactwa w linii bocznej jest możliwa i zazwyczaj udzielana przez biskupa diecezjalnego.

Proces uzyskania dyspensy

1. Złożenie prośby:
• Para, która zamierza zawrzeć małżeństwo mimo istniejącej przeszkody, musi złożyć stosowną prośbę o dyspensę (zazwyczaj do kurii diecezjalnej).
2. Rozważenie okoliczności:
• Kuria diecezjalna, po przeanalizowaniu prośby, rozważa wszystkie okoliczności związane z przeszkodą. Może to obejmować konsultacje z parafią, świadkami oraz samymi zainteresowanymi.

Wydanie dyspensy: Jeśli biskup diecezjalny uzna, że nie ma poważnych przeciwwskazań do udzielenia dyspensy, wyda stosowne zezwolenie. Dyspensa zostanie przekazana do parafii, w której ma być zawarte małżeństwo.