Dyspensa papieska
Zagadnienie dotyczące dyspensy papieskiej zostało uregulowane w kodeksie prawa kanonicznego m.in. w kanonach: 1061 § 1-2; 1141; 1142; 1697. Na wstępie należy zaznaczyć, że prawodawca stoi na straży nierozerwalności małżeństwa stwierdzając, że małżeństwo zawarte ważnie i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci.
Małżeństwo należy uznać za dopełnione, jeśli małżonkowie podjęli w sposób ludzki akt małżeński przez się zdolny do zrodzenia potomstwa, do którego to aktu małżeństwo jest ze swej natury ukierunkowane i przez który małżonkowie stają się jednym ciałem. Akt małżeński powinien być wyrazem osobowej miłości, powierzenia ciała jako znaku oddania. Nie może stanowić wyrazu przywłaszczenia i użycia.
Występują jednak sytuacje, gdy małżeństwo nie zostaje dopełnione w sposób wyżej określony lub nie zostaje dopełnione w ogóle. Wówczas małżeństwo zawarte przez ochrzczonych lub między stroną ochrzczoną i nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub jednej, choćby druga się nie zgadzała.
Unieważnienie małżeństwa – dyspensa papieska
Prośbę o dyspensę papieską kieruje się do Ojca Świętego za pośrednictwem biskupa diecezjalnego miejsca pobytu małżonka proszącego. Po zebraniu dowodów w diecezji, sprawę przedstawia się Stolicy Apostolskiej. W chwili, gdy biskup Rzymu wyrazi swoją wolę co do udzielenia dyspensy, małżeństwo zostaje rozwiązane.
Skutkiem udzielenia papieskiej dyspensy jest rozwiązanie węzła małżeńskiego. Strony stają się wolne i mogą zawrzeć nowe związki, o ile nie została załączona klauzula zakazująca.